In de Willekensmolenstraat in Hasselt staat de voormalige brandweerkazerne uit 1958, een gebouw ontworpen door architect Frans Vanassche. Een opmerkelijk onderdeel is de toren, die niet alleen herkenbaarheid geeft aan de brandweersite, maar ook een tastbare getuige is van de evolutie in brandbestrijding.
Tot in de 17e eeuw gebeurde het blussen van branden via een keten van mensen die emmers water doorgeven van een waterbron naar de brandhaard. Pas in de tweede helft van die eeuw vond de Nederlandse schilder en tekenaar Jan van der Heyden de brandslang uit.
In de 19e eeuw werden brandslangen meestal vervaardigd uit hennep, vlas of leder. Na gebruik moesten deze grondig gedroogd worden om schimmelvorming aan de binnenzijde te voorkomen. Daarom werden zogenaamde slangentorens gebouwd, zoals het exemplaar in Hasselt, waarin de slangen verticaal konden worden opgehangen. Met de komst van de moderne brandslang – vervaardigd uit rubber en kunststof – verdween deze droogfunctie.
Hoewel de kazerne in Hasselt al een tiental jaar leeg staat, blijft de toren niet volledig ongebruikt: dankzij de gesimuleerde terrassen aan één zijde dient hij tot op heden nog voor hoogte- en klimoefeningen door het brandweerkorps. Met het oog op een duurzame toekomst voor de brandweertoren is er nood aan een herbestemming van het volledige brandweergebouw. Vandaag is de brandweertoren enkel zichtbaar over de gebouwen of achter een hekwerk en opgeschoten onkruid. Enkele inspirerende voorbeelden doen verder dromen over de herbestemming van deze site in Hasselt.
De voormalige brandweerkazerne van Kortrijk beschikt tevens over een slangendroogtoren. Dit gebouw in Kortrijk heeft sinds 2023 een herbestemming gekregen als Deelfabriek. Een plek die in het teken staat van delen, herverdelen en bewust consumeren met daarbovenop ruimte voor leren, flexwerk en samenkomst. Architectenbureau ATAMA heeft het pand zorgvuldig gerestaureerd. Het gebouw heeft een open, publiek karakter gekregen en biedt ruimte voor lokale initiatieven. In de slangentoren bevindt zich vandaag een 18 meter hoge klimmuur.
In Maastricht tonen ook de architecten van Studio Stad hoe zij een vergelijkbare brandweerkazerne in 2014 succesvol hebben getransformeerd naar levendige plek met kantine en creatieve werkplekken. ZIj hebben hiervoor de Victor Stuersprijs van de stad Maastricht ontvangen in 2015. Deze prijs gaat naar architecten, opdrachtgevers of instellingen die een belangrijke rol spelen bij de instandhouding van cultureel erfgoed.
De slangentoren wordt samen met vier andere torens in Hasselt het onderwerp van de nieuwe fototentoonstelling ‘Hasselt Torenhoog’. Fotografe Sepideh Farvardin benadert de torens in deze reeks niet enkel als losstaande objecten, maar als spiegels van hun context, geschiedenis en veranderende betekenis. In het kader van Open Monumentendag en de opening van de tentoonstelling organiseert Architectuurwijzer op zondag 14 september in het CCHA een reeks korte lezingen, met de torens uit de expo als vertrekpunt.